Het Santay eiland

Één van de voordelen van het wonen in de residentiële wijk "Centenario" (Guayaquil Zuid) is de nabijheid van de brede, sereen voortkabbelende rivier waarover meestal een frisse bries waait.  Een welkome verkoeling in de Guaquileense hitte van elke dag.

Een ander voordeel, - en ik zou het zelfs een zeldzaam voorrecht willen noemen - is dat sinds 2014 aan het eind van onze straat een voetgangersbrug over de rivier werd gebouwd die toegang geeft tot een uniek natuurgebied van maar liefst meer dan 2.000 ha, namelijk het Eiland Santay.

Dit eiland ligt midden in de rivierdelta van de Guayas, tussen Guayquil en het kanton Durán en is een zogenaamd sedimentair eiland, ontstaan in de loop van duizenden jaren slibafzetting door de rivier. Zoals alle sedimentiare eilanden is Santay vlak en ongeveer drie kwart van de oppervlakte overstroomt gemiddeld één keer in de veertien dagen bij hoogtij.

Omwille van de vruchtbare bodem waren in het verleden op het eiland verschillende landbouwbedrijven (haciendas) gevestigd welke vooral rijst verbouwden en daarnaast aan veeteelt deden, Deze haciendas werden omstreeks 1970 onteigend waarna het eiland tot beschermd natuurgebied werd verklaard,

Het eiland is broedgebied en natuurlijk biotoop van 128 verschillende soorten watervogels; het herbergt ongeveer 12 soorten reptielen (o.a. boa's) en 13 verschillende zoogdieren. Het is ook één van de zeldzame plaatsen waar de met uitsterven bedreigde kustkrokodillen nog worden aangetroffen.

Over de vroege geschiedenis is niet zoveel bekend maar volgens historici zijn er wel aanwijzingen dat o.m. Hollandse piraten die in de 17de eeuw meermaals de stad Guayaquil plunderden het eiland gebruikten als een pleisterplaats waar voorbereidingen voor hun aanvallen werden getroffen. 

Een feit is dat Santay al ruim een eeuw permanent bewoond wordt, aanvankelijk door vissers maar later door de landarbeiders van de haciendas,  Momenteel wonen er 56 families, afstammelingen van deze haciënda- arbeiders.

Na de onteigening van de "hacenderos" (grootgrondbezitters) werden deze landarbeiders feitelijk aan hun lot over gelaten.  De meesten gingen dagelijks met hun kano's de rivier op om te vissen maar moesten de laatste jaren steeds verder varen omdat er in de nabijheid van de stad nog nauwelijks vis kon worden gevangen.  De vrouwen vonden vaak voor een schamel dagloon werk op de markt of werkten in de stad als hulp in de huishouding.  Tot op heden hebben de meeste van deze bewoners nauwelijks onderwijs genoten en vormden  een vrij gesloten gemeenschap.

Jarenlang was er nauwelijks interesse voor het eiland en zijn bewoners, zowel vanuit de centrale als de gemeentelijke overheid.  In de zestiger-,  zeventiger jaren van de vorige eeuw werden weliswaar bij vlagen wilde plannen gelanceerd.  Zo werd het plan geopperd om investeerders aan te trekken en van het eiland een thema- of pretpark te maken naar het model van Disneyland.  Het meest extravagant zou het idee zijn geweest om op het eiland een formule I racecircuit te bouwen ! Deze plannen belandden (gelukkig) even snel in de vergeethoek als zij gelanceerd werden.

Zelfs nadat het eiland eind jaren negentig internationale erkenning kreeg als "humedal" volgens de Conventie van Ramal (wetlands van internationale betekenis) bleef de belangstelling marginaal en beperkt tot voornamelijk biologen, studenten en leden van natuurverenigingen die het eiland bezochten, gebruik makend van de diensten van bewoners die de bezoekers met kano's de rivier overvoeren.

De "herontdekking" van Santay en het plan om het eiland een recreatieve-toeristische bestemming te geven, komt voor rekening van de huidige links- populistische president Correa en is ongetwijfeld mede het resultaat van diens rivaliteit met zijn politieke opponent, de huidige burgemeester (en ex- presidentskandidaat) Jaime Nebot wiens beleid door Correa in meer dan éen toespraak als waardeloos werd bestempeld. Echter Nebot's populariteit bleef standhouden onder het regime van de huidige regering en Guayaquil is één van de weinige (belangrijkere) steden waar de regeringspartij relatief weinig voet aan de grond kreeg.  Electoraal effectbejag (zieltjes winnen)  zal dan ook mogelijk een rol gespeeld hebben in Correa's plannen. Overigens is het kenmerkend voor de patriarchaal aandoende politieke cultuur van Ecuador dat de populariteit van presidenten in de regel gelijke tred houdt met het aantal concrete openbare werken die onder hun bewind worden uitgevoerd en in zoverre vormt president Correa hierop geen uitzondering.

Hoe dan ook, toegegeven moet worden dat Guayaquil niet uitblonk door talrijke en omvangrijke groenzones.  Volgens berekeningen was er per inwoners slechts één vierkante meter "groene" ruimte beschikbaar zijn, wat aanzienlijk minder dan in elke willekeurige stad in Ecuador.

Het plan van de overheid om Santay toeristisch en als groenzone op de kaart te zetten kaderde in een meeromvattend plan waarvan ook de inrichting van het" Samanes-park" in Guayaquil Noord  (één van de grootste sportveldencomplexen van het gehele continent) een onderdeel vormde en werd in 2014 met voortvarendheid ter hand genomen, Dank zij de bonanza van de inkomsten uit de aardolie-export kon voor het project ruim 25 miljoen US dollar worden uitgetrokken.

Het is dus nu een fluitje van een cent om het eiland Santay te bezoeken,  Er hoeft geen kano meer te worden gehuurd noch de op sommige plaatsen verraderlijke stroming van de rivier te worden getrotseerd,  De voetgangersbruggen die het eiland met Durán en Guayaquil verbinden zijn 850 m lang en op het eiland werden ruim 17 km wandel- en fietspaden aangelegd. Verder werden een bezoekerscentrum en cafetaria gebouwd alsook een school en een ontmoetingscentrum voor de bewoners voor wie ook ecologisch-vriendelijke houten huisjes ter beschikking kwamen, voorzien van chemische toiletten en zonnepanelen voor de energievoorziening.

Voor mij behoort het inmiddels tot mijn dagelijkse routine om in de vroege ochtend (meestal om 6 u) in tien minuten de brug over te gaan en een uurtje op het eiland te gaan joggen op . Er is geen betere manier om de dag te beginnen. 

Even na zes uur komt de zon op (in Ecuador elke dag precies om dezelfde tijd) en één maal op het eiland aangekomen hoor ik elke dag wel tien verschillende soorten vogels, waarvan ik de naam niet weet, maar wiens gezang mij vanuit de hoge bomen langs de paden als muziek in de oren klinkt,   Er zijn niet alleen watervogels maar ik zie ook regelmatig kleine, bontgekleurde papegaaien, kolibries, rood gevlekte spechten en vlinders in fluorescerende kleuren, zo groot als mijn handpalm.  Langs de paden zag ik ook regelmatig leguanen maar ook een marter en zelfs reeën.  Het imposantst zijn de krokodillen die je soms hoort brullen maar die zich maar zelden laten zien in de lagune. Dit contact met de natuur maakt  mijn dagelijks hardlooprondje (zo'n 6 km) tot één van de hoogtepunten van de dag, 

De openstelling en ontsluiting van het eiland komt zonder meer ook ten goede aan de bewoners wiens kwaliteit van leven is verbeterd door de moderne infrastructuur.  Daarbij werd ook aan het scheppen van werkgelegenheid gedacht.   Een aantal onder hen werd aangesteld als parkwachters en gidsen en een groep vrouwen runt de cafetaria waar lokale gastronomische specialiteiten (gebakken riviervis en kipstoofschotels) kunnen worden genuttigd.

Toch is  de maximalisering van het project tot een belangrijke toeristische attractie een optie die niet eenduidig positief en wenselijk is.

De overheid rekende erop dagelijks ruim 300 bezoekers te ontvangen,  Dit aantal werd in de eerste maanden zelfs overtroffen maar is inmiddels om onduidelijke redenen wel gevoelig gedaald.  Dit is misschien ook maar beter zo.  

Men kan zich inderdaad de vraag stellen of een uniek maar ook kwetsbaar ecosysteem als Santay een continue grote instroom van bezoekers wel aan kan.   Ook moet gedacht worden aan de rust van de bewoners die zich positief en vriendelijk opstellen naar bezoekers maar er wellicht niet op zitten te wachten om dagelijks grote groepen bezoekers langs hun woningen te zien wandelen.

Een diep respect voor dit unieke natuurgebied en zijn bewoners zou dan ook nooit uit het oog verloren mogen worden !  Op gebieden als deze moeten wij nu eenmaal echt zuinig zijn want dit zijn er helaas steeds minder.